("Bize Göre" Bize Göre mi?; Ayraç Dergisi, Sayı 15, Ocak 2011, sf.82-83)
Denemenin dünya edebiyatındaki tarihî tekâmülünü tetkik ettiğimizde, başlıca iki koldan geliştiğini görürüz. Birisi ilk denemeci kabul edilen Montaigne tarzı, diğeri ise Bacon tarzıdır. Bacon tarzı resmî olup, yazarı yüksek bilgi sahibi, otoriter bir insan kimliğiyle konuşur. Makale gibi isbata gerek duymasa da makale türünün sistematiklik, dogmatiklik ve açıklamacılık özelliklerini ihtiva eder. Montaigne tarzı ise teklifsiz, senli benli ve samimi bir formdadır. Günlük hadiseler, yazarın orijinal perspektifinden yumuşak bir tonla anlatılır.
Değerlendirmesi zor olan edebî türlerin başında gelen denemenin bilhassa Montaigne tarzında yazılmış örneklerini tahlil etmesi epey güçtür. İlk sebebi muhtevası ile ilgilidir. Kesin bir hükme varmak gayesi olmaksızın öznel yargılara dayanılarak yazılırlar. Sübjektivitesi meşru olan bir parçayı objektif olarak tenkid veya tahlil etmek elbette mümkün değildir. İkinci sebebi şekli ile alâkalıdır; tür ve üslup açısından diğer edebî nevilerle çokça benzerlikler göstermesidir. Bazısı nazma, bazısı nesre yaklaşır; haliyle hangi kefede, hangi ölçülere göre değerlendirilmesi gerektiğini tesbit etmek de hayli zorlaşır. Bir denemede kullanılan dili ve üslubu, başka bir denemenin diliyle kıyas etmek olanaksız olduğundan, biçimsel açıdan da eleştirmek ve yorumlamak imkânsızlaşır.
AŞAĞIDAKİ BAĞLANTIDAN YAZININ DEVAMINI OKUYABİLİR VEYA YAZIYI İNDİREBİLİRSİNİZ:
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder