("İltifat da Marifete Tabi midir?", Dil ve Edebiyat dergisi, Sayı 181, Ocak 2024)
Atasözlerinin çoğu anonim olmakla birlikte bazı münevver ve mütefekkir şahsiyetlerin metinlerinden veya şairlerin şiirlerinden çıkıp darbımesel hüviyeti kazanan sözler de mevcuttur. Muallim Naci’ye ait olan “Marifet iltifata tabidir, müşterisiz meta zayidir.” sözü bunlardan biridir. M. Naci bunu irsâl-i mesel kabilinden, yani öne sürdüğü düşüncesini kuvvetlendirmek maksadıyla genel kanıya muvafık bir olguyu dile getirmek suretiyle, entelektüel faaliyet bağlamında kullanmıştır. İlmin ve sanatın nerede rağbet görürse orada gelişeceğini ve talebin olmadığı yerde tutunamayacağını, ticarî metaın satın alınmadığı takdirde ziyan olacağına teşbih ederek analojiye başvurmuştur. Deyişin ihtiva ettiği şiirselliğin yanı sıra taşıdığı anlam itibariyle sadece ticarî mal ile ilmî ve sanatsal icraatlardan daha fazlasını kapsaması, onu hayatın hemen hemen her alanında kullanmayı olanaklı kılmıştır. Bu söz ile, binbir zahmetle ve büyük bir özveriyle ortaya konan her türlü işin takdir, teşekkür, ilgi görmeyip kayıtsız kalınması sonucunda boşuna yapıldığı vurgulanır. Diğer yandan hiç emek verilmeksizin meydana getirilen şeyler itibar ve hüsnükabul görürse daha kıymetli addedilir. Üzerinde çokça çalışmamıza rağmen hiçbir yayınevinin yayımlamaya yanaşmadığı bir kitabımız, bizim için çok şey ifade eden ama hiçbir derginin neşretmeye değer bulmadığı bir şiirimiz veya sosyal medya hesabımızda paylaşırken çok beğenileceğini ummamıza karşın 3-5 “like” alan bir gönderimiz; bu tip durumlarda kimileyin “Ben boşuna mı bir şey üretiyorum?” sorusunu sorarız kendimize. Dolayısıyla bu söz, bir şeye değer atfederken “Hatice’ye değil, neticeye bakıldığı” gerçeğini hatırlatır bize. Peki, aynı şekilde iltifat da marifete tabi midir? Mezkur denklem, tersten kurduğumuzda da çalışır mı? Bu yazıda biraz da bunun üzerine düşünelim istiyorum.
AŞAĞIDAKİ BAĞLANTIDAN YAZININ DEVAMINI OKUYABİLİR VEYA YAZIYI İNDİREBİLİRSİNİZ:
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder