Metin Tahlili Çalışması Nasıl Olmaz?

(Metin Tahlili Çalışması Nasıl Olmaz?; Yeni Ufuklar Dergisi, Sayı 25, 2015)

Eski Türk edebiyatı sahasında yapılan çalışmaları üç grupta tasnif edebiliriz:

   a)      Edebiyat bilgi ve teorisi bağlamında araştırmalar: Eski edebiyat alanındaki araştırmalar muhtelif yönlerden yapılmaktadır. Mevzubahis olan müellif ise biyografik mahiyette bir çalışma yapılır. Örneğin “Ali Efendi - Hayatı – Sanatı – Eserleri – Fikirleri” başlıklı bir çalışma yapıldığında, elde bulunan literatür taranarak Ali Efendi’nin mümkün mertebe geniş olarak tanıtılmaya gayret edildiği anlaşılır. Birden çok şahıs da ele alınabilir. Mesele bunları müşterek bir tarafından yakalayıp bir üst başlıkta toplamaktır. Meselâ “17. Asırda Konya Yöresindeki Mevlevî Şairler” gibi bir çalışma, bu tip bir çalışmadır. Bir nazım türü konu olursa, bunun zamanla veya muayyen bir mevzu etrafında daraltılması faideli olacaktır. Söz gelimi “Sultanlara Yazılan Kasideler” veya “Fatih Dönemi’nde Yazılan Mevlidler” gibi ne kadar spesifik gidilirse, o kadar iyidir. Zira “Türk Edebiyatında şu tür” şeklinde yapılan çalışmalar çok iddialı olduklarından ve böyle çalışmalar yapmanı şümullü bir literatür taraması yapması iktiza ettiğinden kahir ekserisi umulanı verememektedir.

   b)      Metin neşri: Eski harflerle yazılmış olan eserleri günümüz harflerine aktarmaya metin neşri adı verilir. En kusursuz metni oluşturma gayesine mebni olarak söz konusu olan eserin tüm nüshaları ve varsa müellif nüshası da değerlendirmeye alınır. Bittabi bu tür çalışmalarda metnin verilmesiyle yetinilmez; müellifin hayatından, eserin türünün özelliklerinden ve eserin belli başlı hususiyetlerinden de bahsedilir. Metin neşirleri yeni bir şey söylemezler, binaenaleyh bunların bir orijinalitesi yoktur; amma ve lâkin - okuma hataları, dikkatsizlik, özensizlik gibi kusurlardan ârî olmak şartıyla - yazma eser kütüphanelerinde dağınık halde bulunan bir eserin derli toplu bir biçimde okurla buluşmasını sağlayan, yararlı çalışmalardır.

    c)       Metin tahlili: Edebî bir eserin enine boyuna incelenip bir değerlendirmeye tâbi tutulmasıdır. Bu ameliye yalnızca tahlil değil; tetkik, tenkit, analiz, inceleme, çözümleme vb. adlandırmalar da alabilir. Neticede yapılan ya da yapılması gereken iş, eserin iyice irdelenmesi ve akabinde bir sonuca varmaktır. Metin tahlili yaparken çeşitli metotlar kullanılır. Edebî eserlerde icra edilen ve tafsilatına girmeyeceğimiz yöntem lengüistik yoldan gerçekleştirilir. Edebî analiz (literary criticism) ismiyle zikredebileceğimiz bu usulde, başından sonuna kadar semantik  dairesinin içinde kalınır. Mehmet Çavuşoğlu’nun Necati Bey Divanı’nın Tahlili, Harun Tolasa’nın Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Cemal Kurnaz’ın Hayâlî Bey Divanı’nın Tahlili, Nejat Sefercioğlu’nun Nev’î Divanı’nın Tahlili, İsa Kayaalp’in Sultan Ahmed Divanı’nın Tahlili bu nev’i çalışmalara örnek gösterilebilir. 

     AŞAĞIDAKİ BAĞLANTIDAN YAZININ DEVAMINI OKUYABİLİR VEYA YAZIYI İNDİREBİLİRSİNİZ:

Metin Tahlili Çalışması Nasıl Olmaz?