Şiire Sanat Değeri Kazandırma İşleviyle Edebî Sanatlar

(Şiire Sanat Değeri Kazandırma İşleviyle Edebî Sanatlar; Siyah Sanat Dergisi, Sayı 11-12, 2015)

Gazetecilik sektöründe bir haberin niteliği 5n1k formülüyle sorgulanır. Haber kavramını geniş manasıyla ele alıp “bir taraftan diğer tarafa iletilen bir metin” anlamında düşündüğümüzde  “Ne? Nerede?  Ne zaman? Nasıl? Neden? Kim?” suallerinden müteşekkil bu formülü genelde edebî metinlere, özelde ise şiire tatbik etme imkânı doğar. Mezkûr sorulardan “nerede”, “ne zaman”, “neden” ve “kim”, şiirin edebiyat tarihi içindeki konumunu belirlemeye müteveccih; “ne” ve “nasıl” soruları doğrudan şiire yönelik sorulardır. Bu ikisinden “ne” şiirin muhtevasına, “nasıl” ise üslubuna müteallik sualler olup şiirin sanat cihetini bulmamıza yarayan “nasıl?” sorusudur. İşte şiirin nasıllığını tayin ve tesbit etmek gayesiyle icat edilen ilim dalına belâgat adını veriyoruz. Bizim de bu yazımızda mevzubahis edeceğimiz edebî sanatlar[1]; me’anî, beyan ve bedî olmak üzere üç ana bölümden teşekkül eden belâgat ilminin bedî kısmında yer almakta ve adından da anlaşılacağı üzere şiirin sanat tarafıyla ilgili bir konu olması hasebiyle şiire sanat değeri kazandırma işlevi taşımaktadır.

Edebi sanatlar tabiri, herkeste farklı tedailer uyandırabilir. Genel kanı, bu sanatların klasik şiirle ilgili olduğu yönündedir. Bunun nedeni; edebî sanatların bir bilim olarak edebiyatçıların gündemine XIX.asrın ikinci yarısında girmesi, başlangıçta Arap ve Fars edebiyatlarındaki terminolojinin doğrudan Türkçe metinlere uygulanması ve bu anlayışın uzantısı olarak sonraki çalışmalarda da edebî sanatların uygulama alanı olarak yalnızca klasik şiirin görülmesidir. Günümüz şiiri “mevzun ve mukaffa” olma özelliğini yitirdiğinden, yani ölçü ve kafiye rafa kaldırıldığından, sanki edebî sanatlar da işlevini kaybetmiş gibi bir algı hâkimdir. Halbuki bizatihi şiir olmasından ötürü, gerek İslâmiyet öncesi Türk şiirinde, gerekse modern Türk şiirinde edebî sanatların mevcudiyeti söz konusudur.  Bunun yanı sıra eski-yeni, klasik-modern şiiri kesin çizgilerle ayırmak mümkün olmadığı gibi aynı sanatların farklı yüzyıllarda kullanıldığı yadsınamaz. Her biri üzerinde müstakil çalışmalar yapılacak kadar geniş ve teferruatlı konular olan edebî sanatların mahiyeti etraflıca irdelendiğinde, başlangıcından günümüze kadar tüm şiirlerdeki varlığı rahatlıkla görülebilir.   

AŞAĞIDAKİ BAĞLANTIDAN YAZININ DEVAMINI OKUYABİLİR VEYA YAZIYI İNDİREBİLİRSİNİZ:

Şiire Sanat Değeri Kazandırma İşleviyle Edebî Sanatlar